Pomimo wprowadzenia surowszych przepisów prawa wodnego i działań Wód Polskich, większość skontrolowanych samorządów nie uwzględniała we właściwym stopniu wytycznych dotyczących zabudowy terenów zagrożonych powodzią. W rezultacie, inwestorzy nie otrzymywali rzetelnych informacji o potencjalnym zagrożeniu, a samorządy nie analizowały koniecznych do poniesienia kosztów związanych z infrastrukturą przeciwpowodziową.
Analiza działań samorządów na terenach zagrożonych powodzią wykazała, że większość skontrolowanych jednostek nie uwzględniała lub tylko częściowo brała pod uwagę decyzje wydawane przez Wody Polskie. To prowadzi do sytuacji, w której potencjalni inwestorzy nie mają dostępu do rzetelnych informacji o zagrożeniu powodziowym. NIK zwraca również uwagę na brak analiz kosztów związanych z inwestycjami w infrastrukturę przeciwpowodziową.
Powodzie opadowe i roztopowe są najczęstszym zjawiskiem w Polsce, ale to działalność człowieka, jak zabudowa obszarów zagrożonych powodzią, obniżenie retencji gleby czy zmiany klimatyczne, przyczynia się do ich powstawania. Istnieją dwie strategie walki z negatywnymi skutkami powodzi: ograniczenie zabudowy terenów zalewowych za pomocą środków nietechnicznych oraz stosowanie środków technicznych, takich jak zbiorniki retencyjne, wały przeciwpowodziowe czy poldery.
W 2018 r., w odpowiedzi na wymogi Unii Europejskiej, powstało Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, mające na celu skonsolidowanie kompetencji w zakresie zarządzania zasobami wodnymi i ochrony przed powodzią oraz suszą. Nowe prawo wodne wprowadziło surowsze regulacje, które jednak nie zostały w pełni uwzględnione przez samorządy.
Wody Polskie opracowują mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego, które mają służyć jako podstawa dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagrożonych powodzią. Niestety, wyniki kontroli NIK wykazały, że w 9 z 11 skontrolowanych gmin złamano przepisy Prawa wodnego, nie uwzględniając wystarczająco decyzji Wód Polskich przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy.
Na podstawie kontroli NIK, wynika, że samorządy nie uzgadniały z Wodami Polskimi projektów decyzji o warunkach zabudowy (WZ), decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (ULICP), miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp), jak również nie uwzględniały lub w niepełnym stopniu uwzględniały w wydawanych decyzjach, warunków zabudowy i zagospodarowania obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. W rezultacie, potencjalni inwestorzy nie otrzymywali rzetelnych informacji na temat ryzyka związanego z planowanymi inwestycjami na terenach zagrożonych powodzią.
Należy podkreślić, że w ostatnich latach presja inwestycyjna na terenach zagrożonych powodzią była znacząca, co wskazuje na potrzebę wprowadzenia surowszych regulacji dotyczących zabudowy i zagospodarowania tych obszarów. Wprowadzenie takich regulacji wymaga współpracy na różnych szczeblach administracji, w tym samorządów i Wód Polskich.
W świetle tych ustaleń, istnieje pilna potrzeba zmian w przepisach i procedurach, aby skuteczniej chronić tereny zagrożone powodzią przed nieodpowiednimi inwestycjami. Ministerstwo Infrastruktury powinno podjąć działania legislacyjne aby uściślić obowiązki samorządów w zakresie planowania przestrzennego na terenach zagrożonych powodzią, a także zapewnić lepszą współpracę z Wodami Polskimi w procesie decyzyjnym dotyczącym inwestycji na tych terenach.
